Ο θρύλος του Τζακ Ο’ Λάντερν

Μία από τις πιο χαρακτηριστικές φιγούρες της γιορτής του Χάλογουιν είναι η σκαλιστή κολοκύθα του Τζακ Ο’ Λάντερν. Ποιος ήταν όμως ο Τζακ, ο ήρωας που έδωσε το όνομά του στο διασημότερο σύμβολο της συγκεκριμένης γιορτής; Αυτή είναι η ιστορία του:

Σύμφωνα με το μύθο, λοιπόν, ο Τζακ ήταν ένας αγρότης, μεθύστακας, κατεργάρης και τεμπέλης, αλλά πανέξυπνος. Η πονηριά του ήταν τόση, που κατάφερε να ξεγελάσει ακόμα και τον ίδιο τον Διάβολο. Όταν ο δεύτερος άκουσε τις φήμες για τα ‘σατανικά’ κατορθώματα του Τζακ, αποφάσισε να διαπιστώσει με τα ίδια του τα μάτια αν δικαίωνε τη φήμη του. Πραγματικά, τη Νύχτα των Αγίων Πάντων (τη Νύχτα του Χάλογουιν, δηλαδή) ο Διάβολος ανέβηκε στη Γη και συνάντησε τον Τζακ σ’ ένα λιθόστρωτο δρομάκι. Ο Τζακ κατάλαβε πως είχε έρθει η ώρα να πεθάνει κι έτσι ζήτησε από τον Διάβολο να του πραγματοποιήσει μια τελευταία επιθυμία. Εκείνος συμφώνησε κι έτσι ο Τζακ τον οδήγησε σε μια ταβέρνα, όπου ήπιε όσο περισσότερο ποτό μπορούσε ν’ αντέξει. Στη συνέχεια, έπεισε τον Διάβολο να μεταμορφωθεί σ’ ένα ασημένιο νόμισμα – προκειμένου να πληρώσει τον λογαριασμό – κι όταν εκείνος το έκανε, έχωσε το νόμισμα στην τσέπη του, η οποία περιείχε επίσης έναν σταυρό, που εμπόδιζε τον Διάβολο να αποδράσει. Εκείνος τότε, μην μπορώντας να κάνει αλλιώς, συμφώνησε στην απαίτηση του Τζακ να του χαρίσει άλλα δέκα χρόνια ζωής, προκειμένου να τον ελευθερώσει.

Όταν πέρασαν αυτά τα δέκα χρόνια και ο Τζακ συνάντησε ξανά το Διάβολο – και πάλι τη Νύχτα των Αγίων Πάντων – του ζήτησε μία ακόμα τελευταία χάρη – να φάει ένα μήλο. Ο Διάβολος έπεσε και πάλι στην παγίδα του Τζακ. Ανέβηκε στη μηλιά για να του κόψει ένα μήλο και τότε ο ήρωάς μας χάραξε στον κορμό του δέντρου ένα σταυρό –σύμφωνα με μια άλλη εκδοχή, έμπηξε σταυρούς γύρω από τον κορμό του δέντρου, σχηματίζοντας έναν κύκλο– με αποτέλεσμα να μην μπορεί εκείνος να κατέβει. Τότε ο Διάβολος πρότεινε στον Τζακ την εξής συμφωνία: αν τον ελευθέρωνε, δε θα δεχόταν τη ψυχή του στην Κόλαση, όταν πέθαινε. Ο Τζακ συμφώνησε και τον ελευθέρωσε.
Όταν ήρθε η ώρα του να πεθάνει όμως και πήγε στις πύλες του Παραδείσου, δεν του επετράπη η είσοδος, λόγω της έκλυτης ζωής που είχε κάνει, γεμάτη απάτες, ποτό και σκανδαλώδη συμπεριφορά. Τότε εκείνος πήρε το δρόμο που οδηγούσε στις πύλες της Κόλασης και όταν έφτασε εκεί, ζήτησε την άδεια να μπει. Ο Διάβολος όμως, τηρώντας την υπόσχεσή του, δεν του επέτρεψε την είσοδο ούτε κι εκεί. Ο Τζακ δεν είχε πλέον πουθενά να πάει. Ρώτησε τον Διάβολο τι έπρεπε να κάνει κι εκείνος του πέταξε μια σπίθα από τις φλόγες του Άδη, που δε θα καιγόταν ποτέ. Ο Τζακ σκάλισε ένα από τα γογγύλια που είχε μαζί του – μιας και ήταν το αγαπημένο του φαγητό – και έβαλε εκεί μέσα τη φλόγα. Έχοντας ως μοναδικό της οδηγό αυτό το αυτοσχέδιο φανάρι για να της φωτίζει το δρόμο, η ψυχή του άρχισε να περιπλανιέται για πάντα στα πέρατα της γης, ανάμεσα στον κόσμο του καλού και του κακού, ψάχνοντας ένα μέρος έτσι ώστε να μπορέσει επιτέλους να αναπαυθεί…

Όταν, τον 18ο αιώνα, οι Ιρλανδοί μετανάστευσαν στην Αμερική, πήραν μαζί τους και τους θρύλους και τα έθιμά τους. Ένας από τους πιο αγαπημένους τους ήταν, φυσικά, ο θρύλος του Τζακ. Στο μεταξύ, τα γογγύλια της ιστορίας είχαν αντικατασταθεί από κολοκύθες – σύμφωνα και πάλι με το μύθο, ήταν το δεύτερο αγαπημένο φαγητό του Τζακ – και στις ΗΠΑ επικράτησε να σκαλίζουν κολοκύθες. Εκτός από τη διατήρηση του θρύλου, πίστευαν πως αυτή η τρομακτική σκαλισμένη μορφή επάνω στην κολοκύθα, σε συνδυασμό με το αναμμένο κερί μέσα της, θα κρατούσε έξω από το σπίτι τα κακά πνεύματα και γι’ αυτό τις τοποθετούσαν κυρίως στα παράθυρα και τις πόρτες τους.

Παρ’ όλο που σήμερα η γιορτή του Χάλογουιν έχει κυρίως ψυχαγωγικό χαρακτήρα, πολλοί είναι εκείνοι που πιστεύουν ακόμα σ’ αυτήν τη δεισιδαιμονία κι έτσι τοποθετούν τις κολοκύθες τους ως ‘φύλακες’ κοντά στις εισόδους των σπιτιών τους.

Με το πέρασμα των χρόνων, οι μορφές που μπορεί να δει κάποιος σκαλισμένες σε κολοκύθες είναι πλέον άπειρες – από ήρωες του Ντίσνεϊ μέχρι διάφορα αντικείμενα, όπως βιβλία, αυτοκίνητα, σπίτια κ.α. Επίσης, πολλά από τα πρόσωπα που επιλέγουν κάποιοι να σκαλίσουν χαμογελούν χαρούμενα, θυμίζοντας καλοκάγαθες φωτισμένες φιγούρες. Όμως, τίποτε απ’ όλα αυτά δεν μπορεί να συγκριθεί με την αυθεντική, παραδοσιακή φιγούρα του Τζακ Ο’ Λάντερν – με τα μοχθηρά μάτια, το κενό, γεμάτο κακία βλέμμα και το διαβολικό, φαφούτικο χαμόγελό του. Τη φιγούρα που αποτελούσε, αποτελεί και θα συνεχίσει να αποτελεί την μεγαλύτερη εμβληματική μορφή της γιορτής του Χάλογουιν, τη φιγούρα που θα δώσει το σύνθημα πως η γιορτή έχει αρχίσει και πως εκείνη είναι η απόλυτη αρχηγός της. Φάρσα ή Κέρασμα;