Η ‘κατάρα’ της τελευταίας σεζόν: fans εναντίον σεναριογράφων

Τον τελευταίο καιρό αποχαιρέτησα δυο πολύ αγαπημένες μου σειρές, το Killjoys και το Preacher, αλλά καμία από τις δυο δεν με άφησε πλήρως ικανοποιημένη με την τελευταία σεζόν της, για διαφορετικούς λόγους η κάθε μία. Λίγους μήνες πριν, η τελευταία σεζόν του Game of Thrones γνώρισε το ( δικαιολογημένο; ) μένος εκατομμυρίων τηλεθεατών ανά την υφήλιο. Τα παραδείγματα σειρών που δίχασαν το κοινό με τα φινάλε τους είναι αρκετά ώστε να μην υπάρχει κανένα περιθώριο για να μπορούμε να μιλήσουμε για σύμπτωση, αλλά για ένα μοτίβο πια. Το How I Met Your Mother, το Dexter, το True Blood και, φυσικά, το Lost, είναι μόνο κάποιες από τις σειρές που άφησαν σε πολλούς μια άσχημη επίγευση, κι όσα χρόνια κι αν περάσουν τα debates θα συνεχίζονται…

Περιμένοντας, λοιπόν, με αγωνία (και λίγο φόβο, ομολογουμένως) την τελευταία σεζόν του Supernatural (το οποίο είναι, δυστυχώς, μόνο μια από τις αγαπημένες μου σειρές που θα χρειαστεί να αποχαιρετήσω μέσα στο 2020), έκατσα και σκέφτηκα τί μπορεί να φταίει, όταν πολυαγαπημένες σειρές μας απογοητεύουν λίγο πριν τη γραμμή του τερματισμού. Να τονίσω εδώ ότι μιλάω για ολοκληρωμένες σειρές, δεν θα ασχοληθώ με σειρές που κόπηκαν αιφνίδια και αναγκαστικά μας έδωσαν ένα τύποις φινάλε που έκλεινε βεβιασμένα -ή και καθόλου πολλές φορές- την ιστορία. Θα φέρω ως παραδείγματα σειρές που είχε ανακοινωθεί εκ των προτέρων ποιά θα είναι η τελευταία σεζόν τους και παρακολουθήσαμε το τελευταίο τους επεισόδιο ξέροντας ότι μετά από αυτό θα χρειαστεί να πούμε αντίο.

ΠΡΟΣΟΧΗ! Ακολουθούν spoilers, προχωρήστε με δική σας ευθύνη.

Καταρχάς, θέλω να ξεκαθαρίσω κάτι: δεν ξεκίνησα να γράφω αυτό το άρθρο σε μια προσπάθεια να να μπω σε ειδικές λεπτομέρειες για το τι πήγε στραβά σε αυτές τις σειρές και απογοήτευσαν τους φανς τους. Ο καθένας μας, εξάλλου, μπορεί να έχει διαφορετικά κριτήρια και διαφορετικούς λόγους που δεν έμεινε ικανοποιημένος από κάτι. Μιλώντας προσωπικά, ας πούμε, η τελευταία σεζόν του Preacher, ενώ μου άρεσε σαν εξέλιξη, δεν με ικανοποίησε πλήρως, γιατί ήταν βιαστική, και νοιώθω ότι αυτό το σύμπαν και αυτοί οι χαρακτήρες θα μπορούσαν να μας δώσουν πολλά περισσότερα. Από την άλλη, το Killjoys έδωσε μια αχρείαστη τελευταία σεζόν, που δεν πρόσθεσε τίποτα στους χαρακτήρες, και τρέναρε το προδιαγεγραμμένο και anticlimactic τέλος της Big Bad, το οποίο θα μπορούσε να έχει γίνει άνετα και στο περσινό φινάλε!

Αν η… τηλεοπτική μου εμπειρία μου έχει δείξει κάτι, είναι ότι αυτό που λέμε η “κατάλληλη στιγμή” να κλείσεις μια σειρά είναι ένας αστικός μύθος. Ίσως και να υπάρχει, αλλά δεν θα μπορέσει ποτέ να αποδειχτεί. Και ποιός γνωρίζει καλύτερα τους αστικούς μύθους από το Supernatural; Μετά από 14 σεζόν στο ενεργητικό του, έχει ξεπεράσει εδώ και πολλά χρόνια αυτό που θα έλεγαν κάποιοι “κατάλληλη στιγμή” και απεδείκνυε με κάθε νέα σεζόν ότι μπορεί να το φτάσει μέχρι εκεί που φτάνει η αγάπη του κοινού και η επιμονή των συντελεστών (στο άπειρο κι ακόμα παραπέρα). Το SPN θα φύγει, λοιπόν, στα 15 του, πλήρες ημερών και έργων, αυτό, όμως, δεν σημαίνει ότι δεν έχουμε απαιτήσεις από την τελευταία σεζόν κι ότι ακόμα και τώρα δεν μπορεί να μας απογοητεύσει. Τριγυρνάει στο μυαλό μου το Smallville, το οποίο αγαπήθηκε από το κοινό (πολύ πριν γίνουν μόδα οι superhero σειρές), και κρατούσε τον τίτλο της μακροβιότερης σειράς φαντασίας, πριν τον κατακτήσει το Supernatural. Η δέκατη -και τελευταία- σεζόν των περιπετειών του Clark Kent πριν γίνει Superman, ήταν κατά γενική ομολογία χλιαρή. Δεν ήταν κακή σε καμία περίπτωση, αλλά δεν ήταν και η “επικούρα” που ζητούσε το κοινό, οπότε θυμόμαστε το series finale με γλυκόπικρη νοσταλγία.

Κι αναρωτιέμαι εδώ: μπορείς να προδιαγράψεις μια “επικούρα”; Μπορούν οι προσδοκίες του κοινού να δαμαστούν; Γιατί είναι τόσο εύκολο να αποκηρύξει ένας θεατής το σύνολο μιας σειράς για ένα (φαινομενικά) κακό τέλος; Γιατί μοιάζει τόσο δύσκολο να δώσει ο δημιουργός ένα αξιοπρεπές τέλος; Η απάντηση σε αυτά τα ερωτήματα μας έρχεται δια στόματος του ίδιου του… Θεού:

Οι φανς του Supernatural θα αναγνωρίσουν αυτά τα λόγια του Chuck από το φινάλε της 5ης σεζόν, που στο μυαλό του δημιουργού της σειράς Eric Kripke, ήταν το τέλος της ιστορίας, έτσι όπως εκείνος την είχε φανταστεί. Δια αντιπροσώπου, ο Kripke μας θυμίζει ότι το να γράψεις ένα ικανοποιητικό τέλος είναι αδύνατον – ή έστω, σχεδόν αδύνατον, αφού υπάρχουν και σειρές που μας έχουν δώσει πολυαγαπημένα series finales, όπως το Friends και το Breaking Bad. (Αλλά κάτι μου λέει ότι έπαιξε μεγάλο ρόλο η ευτυχής σύμπτωση για αυτά, γιατί, αν το καλοσκεφτούμε, πρόκειται για ένα φαινόμενο υπόπτως σπάνιο.)

Η μόνη δυσκολία μιας Αρχής™ είναι να προβλέψεις τι θα αρέσει στον κόσμο και μετά να μπορείς να το διαχειριστείς και να το εξελίξεις για να συνεχίσει να του αρέσει και για να έχεις την ευκαιρία να έχεις την πολυπόθητη τελευταία σεζόν και να μην σε κόψουν πιο γρήγορα κι από σαλαμάκι αέρος. (Πις οβ κέικ, που λένε και στο χωριό μου.) Το Τέλος™, όμως, έχει να παλέψει με δυο-τρία πολύ σημαντικά εμπόδια…

Οι προσδοκίες των τηλεθεατών

Αχ, αυτές οι υψηλές προσδοκίες, έχουν φάει τα καλύτερα παιδιά. Χρόνοι επί χρόνων ιστορίας και εξέλιξης χαρακτήρων, πρέπει να φτάσουν κάπου. Οι φανς, έχοντας αφιερώσει ώρες επί ωρών στο να παρακολουθούν μια σειρά (και να κάνουν θεωρίες για τη συνέχεια), περιμένουν να νοιώσουν πλήρη ικανοποίηση με το τέλος της. Όμως, τι γίνεται αν η σειρά ανατρέψει τις προσδοκίες των τηλεθεατών της; Το Lost τσάτισε πολλούς φανς με την ανατροπή του Καθαρτηρίου, ενώ το How I Met Your Mother έκλεισε κλέβοντάς τους τη ‘Μάνα’ που είχαν περιμένει υπομονετικά 9 σεζόν για να γνωρίσουν. Στην περίπτωση του Game of Thrones, μάλιστα, οι σεναριογράφοι είχαν δηλώσει ότι το έκαναν επίτηδες κατά κάποιον τρόπο, θυσιάζοντας τις προσδοκίες των τηλεθεατών στο βωμό του νιχιλιστικού μοτίβου της σειράς. (Και είδαμε τι τεράστια επιτυχία είχε αυτό…)

Αν και διαφωνώ σφόδρα με αυτήν την τάση που πετά την αντικειμενικότητα από το παράθυρο και ενστερνίζεται το κράξιμο δίχως αύριο, οφείλω να ομολογήσω ότι το συναίσθημα ενός απογοητευτικού κλεισίματος είναι οικείο. Κακά τα ψέματα, το τέλος είναι αυτό που ορίζει ολόκληρη την ιστορία. Η γεύση που σου αφήνει ένα καλό τέλος, μπορεί να σε κάνει να δεις εκ των υστέρων το σύνολο ως φανταστικό. Αντίθετα, ένα κακό τέλος μπορεί να καταστρέψει τα πάντα. Φανταστείτε τον Οδυσσέα να έφτανε σε μια Ιθάκη… μάπα. Θα είχε τόση σημασία το ταξίδι του σε εκείνη την περίπτωση, κύριε Καβάφη;

Το όραμα του δημιουργού

Αντιμέτωποι με τις προσδοκίες των τηλεθεατών έρχονται οι σεναριογράφοι και αυτό που έχουν στο μυαλό για τη σειρά τους. Δυστυχώς δεν υπάρχει μαγικό ξόρκι που να δημιουργεί το τέλειο κλείσιμο. Όλα εξαρτώνται από πολλούς παράγοντες, εσωγενείς και εξωγενείς: είναι τα θέλω (και τα μπορώ) του δημιουργού, οι συγκυρίες και το ίδιο το fandom που κρίνουν το τελικό αποτέλεσμα. Εμείς σαν τηλεθεατές φυσικά περιμένουμε πολλά από το τέλος — κι έχουμε κάθε δικαίωμα να το κάνουμε. Αντίστοιχα, όμως, και οι παραγωγοί μιας σειράς έχουν κάτι στο μυαλό τους, που πρέπει να το υλοποιήσουν, πολλές φορές παλεύοντας τα πρακτικά εμπόδια που αντιμετωπίζει εξ ορισμού κάθε παραγωγή (οικονομικές δυσκολίες, παρασκηνιακά δράματα, κλπ). Χαρακτηριστικό παράδειγμα το House of Cards που πλήγηκε ανεπανόρθωτα από ένα σκάνδαλο, χάνοντας τον πρωταγωνιστή του στην de facto τελευταία σεζόν του, η οποία δεν ικανοποίησε ούτε στο ελάχιστον τους φανς της σειράς.

Ακόμα κι αν έχεις σκεφτεί εξαρχής πως θα κλείσεις την ιστορία σου, κι όλα σου έρχονται βολικά για να το καταφέρεις όπως το ήθελες, μπορεί και πάλι να μην λειτουργήσει σωστά. Αυτό είναι το παράδειγμα του How I Met Your Mother, του οποίου οι σεναριογράφοι ενέμειναν στο “τέλειο” τέλος που είχαν αποφασίσει 10 χρόνια πριν, αγνοώντας ότι οι χαρακτήρες τους είχαν εξελιχθεί διαφορετικά στην πορεία. Οι χαρακτήρες μιας ιστορίας είναι ζωντανοί οργανισμοί, παιγμένοι από ζωντανούς ανθρώπους, και μπορεί να πάνε κόντρα στην πλοκή καμιά φορά. Συχνά, ένα αδύναμο τέλος καθρεφτίζει την αδυναμία του σεναριογράφου να καταλάβει αληθινά τους χαρακτήρες του και τι περνάνε, και πως θα προσέγγιζαν την κατάσταση στην οποία τους έχει ρίξει. Ένα τέλος πρέπει να δικαιώνει τους χαρακτήρες και να μην τους θυσιάζει στο βωμό του εντυπωσιασμού ή της σεναριακής ευκολίας. (Να φέρω πάλι ως παράδειγμα το GoT ή θα είναι πλεονασμός; )

Κανείς σεναριογράφος δεν μπορεί να πει στους τηλεθεατές τι θα σημαίνει η ιστορία του για εκείνους. Μπορεί όμως να τους κάνει να καταλάβουν τι σημαίνει η ιστορία για αυτόν. Το σωστό κλείσιμο είναι συχνά αυτό που συνάδει με τα νοήματα της ιστορίας. Και αυτό είναι το κλειδί: δεν μπορείς ποτέ να δημιουργήσεις το ιδανικό τέλος, ούτε ένα τέλος που εγγυημένα θα τους ικανοποιήσει όλους, παντού, αλλά αν είσαι πιστός στο όραμά σου, αυτό βγαίνει στην οθόνη. Κι εκεί ήταν που απέτυχαν, κατά τη γνώμη μου, οι σεναριογράφοι του Lost και του True Blood, γιατί απέδειξαν ότι το όραμά τους ήταν ανερμάτιστο (για να μην πω ανύπαρκτο και φανώ κακιά)…

Συχνά, όταν ένα τέλος δεν είναι καλό, σημαίνει ότι δεν είναι ρεαλιστικό, είτε σε ότι αφορά την κοινή λογική, είτε γιατί δεν είναι πιστό στους χαρακτήρες που είχε χτίσει η σειρά. Ένα ρεαλιστικό τέλος, λοιπόν, είναι προτιμότερο από ένα επικά “cool” και ανατρεπτικό τέλος, γιατί σέβεται όλη την ιστορία και δεν αναλώνεται στον εντυπωσιασμό, το shock factor ή το βεβιασμένο fan service.

Το δύσκολο αντίο

Όταν ακυρώνεται μια σειρά, δεν έχεις χρόνο να σκεφτείς πώς θα ήθελες να τελειώσει ιδανικά. Σου λένε, “τελείωσε, deal with it”. Στενοχωριέσαι, και μένεις πάντα με την πικρία του “γαμώτο, ήθελα λίγο ακόμα” (αααααχ, Angel…). Επίσης, σε αυτήν την περίπτωση δεν σε παίρνει κιόλας να γκρινιάζεις για το τέλος, αν δεν είναι ικανοποιητικό, γιατί σου λένε “φίλε, εμείς θέλαμε να το κλείσουμε τέλεια, αλλά δεν μας άφησαν”. Όταν ξέρεις, όμως, από την αρχή ότι διανύεις την τελευταία σεζόν μιας σειράς, τα πράγματα είναι διαφορετικά, (νομίζεις ότι) έχεις προετοιμαστεί ψυχολογικά, και -θες δε θες- έχεις διαφορετική αντιμετώπιση της κατάστασης — είτε είσαι ο τηλεθεατής, είτε ο σεναριογράφος.

Μέσα στο 2020, θα πούμε το τελευταίο αντίο σε μερικές ακόμη από τις επιδραστικότερες σειρές της τελευταίας δεκαετίας: Homeland, Modern Family, The 100, How To Get Away With Murder, Vikings, 13 Reason Why, Agents of SHIELD, Lucifer, The Good Place, Dark, Arrow, BoJack Horseman, μεταξύ πολλών άλλων, δυστυχώς. Όλα τα καλά κάποια στιγμή τελειώνουν, και θα μου λείψουν αναμφισβήτητα όλες (άλλες περισσότερο κι άλλες λιγότερο), αλλά “c’est la vie” που έλεγαν και στο χωριό μου…

Βέβαια, για σειρές σαν το Supernatural, που σε συντροφεύουν σε ένα μεγάλο κομμάτι της ζωής σου, το αντίο είναι πάντα ένα… τσικ πιο δύσκολο — και δεν έχει να κάνει ούτε με προσδοκίες, ούτε με το πώς διαλέγουν οι σεναριογράφοι να κλείσουν τη σειρά. Χωρίς καν να δεις το τελευταίο επεισόδιο ξέρεις ότι αυτή τη σειρά θα την κουβαλάς πάντα μέσα σου, γιατί σε άγγιξε, και η απογοήτευση που -ίσως- νιώσεις, δεν θα είναι για το τέλος καθεαυτό, αλλά απλά για το ότι τελείωσε! Κι εκεί τα λόγια του Chuck προσφέρουν πικρή παρηγοριά:

Γράψτε μας στα σχόλια ποιές αγαπημένες σας σειρές θα χρειαστεί να αποχαιρετήσετε μέσα στην επόμενη χρονιά και πώς το βιώνετε το όλο θέμα. Θεωρείτε ότι το Supernatural μπορεί να ξεφύγει από την κατάρα μιας απογοητευτικής τελευταίας σεζόν; Πιστεύετε ότι υπάρχουν σειρές που είναι πιο επιρρεπείς στην κατάρα από άλλες;