Ο Eric Kripke, δημιουργός του Supernatural και δεινός σεναριογράφος, έχει δηλώσει επανειλημμένα το θαυμασμό του για το αφηγηματικό αρχέτυπο του μονομύθου, πιο γνωστό ως “το ταξίδι του ήρωα” (hero’s journey), όπως το χαρακτήρισε και το ανέλυσε ο ακαδημαϊκός Joseph Campbell το 1949 στο βιβλίο The Hero with a Thousand Faces. Πρόκειται για μια δομή ιστορίας τόσο παλιά όσο και η ίδια η αφήγηση. Από τον Ηρακλή μέχρι τον Harry Potter, τόσες πολλές ιστορίες ενσωματώνουν αυτό το μοτίβο (με ποικίλες παραλλαγές φυσικά) που είναι πια εμποτισμένο στο πολιτιστικό DNA μας, στις μυθολογίες, τη λογοτεχνία, το θέατρο, ακόμα και στις θρησκείες όλων των λαών. Ο Campbell αναφέρεται σε μια ευρεία κατηγορία ιστοριών στις οποίες ο κεντρικός χαρακτήρας ξεκινάει μια αποστολή (το εν λόγω ‘ταξίδι του ήρωα’) για να βρει αυτό που χρειάζεται, αντιμετωπίζει εμπόδια και δυσκολίες, αλλά καταφέρνει να επιστρέψει θριαμβευτής και για πάντα αλλαγμένος από την εμπειρία του.
Αξίζει να σημειωθεί ότι, ενώ η θεωρία του Campbell είναι πολύ δημοφιλής στους απανταχού τηλεοπτικούς και κινηματογραφικούς σεναριογράφους, οι περισσότεροι ακαδημαϊκοί μελετητές της Μυθολογίας και της Λαογραφίας δεν θεωρούν το έργο του Campbell σημαντικό, διότι η αφαιρετική, αυθαίρετη, εθνοκεντρική, υπεργενικευμένη προσέγγισή του στις πάμπολλες μυθολογίες του κόσμου αποτελεί αναξιόπιστη πηγή για οποιαδήποτε σοβαρή μελέτη των μύθων. Αποτελεί, όμως, ένα χρήσιμο εργαλείο για το χτίσιμο μιας ιστορίας, λογοτεχνικής, τηλεοπτικής, κινηματογραφικής, κλπ. Ο George Lucas είναι ένας ακόμη δημιουργός που έχει παραδεχτεί δημόσια τη χρήση αυτής της αφηγηματικής τεχνικής, στο Star Wars, φυσικά, και δεν είναι τυχαίο τελικά που ο Kripke βάσισε τους δυο Winchesters στον Luke Skywalker και τον Han Solo.
Σε αυτό το άρθρο θα προσπαθήσω να σας αναλύσω το Ταξίδι του Ήρωα με γνώμονα το Supernatural. Είχα στο μυαλό μου την ιδέα για αυτό το άρθρο πολλούς μήνες πριν το series finale. Το ξεκίνησα σαν μια θεωρία για το τέλος και τελικά (αφού έπεσα μέσα, χιχι) σας το δίνω σαν ένα σχολιασμό της σεναριακής ολοκλήρωσης του χαρακτήρα του Sam Winchester. Οι σεναριογράφοι φρόντισαν να βάλουν διακριτικά στοιχεία προοικονομίας και για τους 3 πρωταγωνιστές μας και το τέλος του ταξιδιού τους. Για τον Dean, και για τον Castiel, σας έχω μιλήσει ήδη σε άλλα άρθρα, οπότε σήμερα ήρθε η ώρα να βάλουμε τον Sam στο μικροσκόπιο.
Από την πρώτη σεζόν διαφαινόταν ότι οι σεναριογράφοι διαχειρίζονται τον μικρό Winchester ως τον “Ήρωα” της ιστορίας τους. Οι ρόλοι αντιστράφηκαν κάπως μετά την 8η σεζόν, με τον Dean να μονοπωλεί σχεδόν τα ενδιαφέροντα storylines, αλλά στην τελευταία σεζόν ο Sam τράβηξε και πάλι τους προβολείς πάνω του. Αυτό σε καμία περίπτωση δεν υποβιβάζει τη σημασία των υπολοίπων χαρακτήρων και των δικών τους ‘ηρωικών’ ταξιδιών μέσα στη σειρά, απλά ο Sam είναι αυτός που ταιριάζει απόλυτα στο αρχέτυπο του Campbell, αφού με επίκεντρο αυτόν έριξε αυλαία η σειρά, κι ακριβώς έτσι είχε ξεκινήσει πριν 15 χρόνια…
Σημείωση: Οι τίτλοι που έδωσα στα τρία μέρη του άρθρου παραπέμπουν στη θεωρία του Campbell και πώς εκείνος έκανε το διαχωρισμό των ενοτήτων ενός Ταξιδιού του Ήρωα. Επειδή το Supernatural είναι μια σειρά που παίζεται τόσα χρόνια, κάποια μοτίβα αναγκαστικά επαναλαμβάνονται, έχουν γίνει τουλάχιστον 2 μεγάλες ‘επανεκκινήσεις’ στην ιστορία, άρα το εν λόγω ταξίδι του Sam, φυσικά, δεν ήταν γραμμικό.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΑΝΑΧΩΡΗΣΗ
Στο πρώτο στάδιο της ιστορίας μας έχουμε το κάλεσμα στην περιπέτεια. Ο Ήρωας στην αρχή το αρνείται, διστάζει, ίσως και να φοβάται, είναι πάντως απρόθυμος να αφήσει πίσω την ήρεμη καθημερινότητά του. Όταν αποδέχεται, συνειδητά ή υποσυνείδητα, την αποστολή του, εμφανίζεται ή αποκαλύπτεται ο οδηγός του, αυτός που θα τον προστατέψει στο ταξίδι του. Ξεκινώντας το ταξίδι του ο Ήρωας μπαίνει στην “κοιλιά του θηρίου” και περνάει οικειοθελώς από μια μεταμόρφωση, η οποία αρχικά μπορεί να είναι επικίνδυνη ή να εμποδίσει την αποστολή του.
Βλέπουμε τον Sam στο πιλοτικό επεισόδιο του Supernatural να ζει μια φυσιολογική ζωή με την Jessica στο διαμέρισμά τους στο Stanford και να έρχεται το κάλεσμα για την περιπέτεια δια στόματος του αδερφού του: “Ο Μπαμπάς είναι σε ταξίδι για κυνήγι και δεν έχει έρθει σπίτι εδώ και μερικές μέρες“. Ο μικρός, φυσικά, αρνείται το κάλεσμα στην αρχή. Είχε υποσχεθεί στον εαυτό του ότι τελείωσε με τα κυνήγια. Ακόμα και η απόφαση να φύγει για λίγο με τον Dean για να ψάξουν τον John, ήταν προσωρινή, αφού ξαναγύρισε στο Stanford για τη συνέντευξη που είχε κανονίσει. Στην περίπτωση του Sam είναι εξωτερικοί παράγοντες αυτοί που τον ωθούν να αποδεχτεί την αποστολή του. Η δολοφονία της Jess, και η συνειδητοποίηση ότι η εξαφάνιση του πατέρα τους δεν είναι τυχαία, αναγκάζουν τον Sam να αφήσει πίσω την ‘κανονικότητά’ του (“Έχουμε δουλειά να κάνουμε.”) — και τότε αποκαλύπτεται ο οδηγός του σε αυτό το ταξίδι, ο Dean, που θα είναι εκεί για να τον προστατεύει και πάντα να προσέχει τα νώτα του.
Ο Ήρωας, λοιπόν, αφήνει τον κόσμο του πίσω και οδεύει προς το άγνωστο. Όπως σας είπα και πριν, η ιστορία του Supernatural δεν είναι γραμμική. Το ταξίδι του Sam έχει αρκετά πισωγυρίσματα στη διάρκεια των 15 αυτών χρόνων. Τον είδαμε να προσπαθεί ξανά να αφήσει πίσω του τη ζωή του κυνηγού στην 8η σεζόν. Από τα δυο αδέρφια, ο Sam ήταν αυτός που πάντα ήταν με το ένα πόδι απέξω από τη ζωή του κυνηγού, και το μόνο που τον κράταγε ήταν ο αδερφός του:
“Ξέρεις, όταν ο Dean ήρθε να με πάρει στη σχολή, είπα στον εαυτό μου… Μια τελευταία δουλειά. [Κι όταν] έχασα τη Jess, είπα ξανά στον εαυτό μου, μια τελευταία δουλειά. Πάντα υπάρχει μια τελευταία δουλειά, κατάλαβες; Και άλλη μια δουλειά, κι άλλη μια, και μετά θα επέστρεφα πίσω στη Νομική και στη ζωή μου. […] Υποθέτω τώρα το κατάλαβα ότι… αυτή είναι η ζωή μου. Την αγαπώ. Αλλά δεν μπορώ να την κάνω χωρίς τον αδερφό μου. Δεν θέλω να την κάνω χωρίς τον αδερφό μου. Κι αν αυτός φύγει, εγώ δεν…”
– Sam, 10×18 The Book of the Damned
Μεγάλο κομμάτι αυτού του σταδίου του ταξιδιού του Ήρωα, είναι να αποδεχτεί αυτό που έχει να κάνει, και να αποδεχτεί έτσι τον νέο του εαυτό. Στην 4η σεζόν, ο Sam αποδέχεται τις δαιμονικές δυνάμεις που έχει μέσα του, μεταμορφώνοντας τον εαυτό του σε έναν εντελώς διαφορετικό Sam. Οι προθέσεις του ήταν αγνές, αλλά το αποτέλεσμα άκρως επικίνδυνο για τον ίδιο, αλλά και για ολόκληρη την ανθρωπότητα, όπως αποδείχτηκε. Κι αυτή δεν ήταν η μοναδική φορά που ο Sam εξελίχθηκε σε κάτι διαφορετικό από ότι ήταν πριν. Αν κάποιος από τους δυο Winchesters έχει αλλάξει εκ βαθέων εξαιτίας της αποστολής τους, αυτός είναι σίγουρα ο Sam.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΜΥΗΣΗ
Το δεύτερο κομμάτι του ταξιδιού είναι γεμάτο δοκιμασίες. O Ήρωας υποβάλλεται σε μια σειρά άθλων που πρέπει να φέρει σε πέρας για να συνεχιστεί η μεταμόρφωσή του. Συχνά αποτυγχάνει σε έναν ή περισσότερους από αυτούς, στο τέλος όμως, ξεπερνάει τα εμπόδια και προχωρά στο επόμενο βήμα. Ο Sam, μαζί με τον Dean φυσικά, έρχονται συνεχώς αντιμέτωποι με διάφορες δοκιμασίες, άλλες μικρές (που επιλύονται μέσα σε ένα επεισόδιο) κι άλλες μεγαλύτερες, που χρειάζονται χρόνο, κόπο και πολύ πόνο.
Σε αυτό το στάδιο, ο Ήρωας λαμβάνει βοήθεια και εφόδια για το μέλλον. Εδώ έχει την πρώτη του συνάντηση με τη “θεά”. Ο Campbell χρησιμοποιεί μεταφορικά τη λέξη, φυσικά, για να συμβολίσει την αγάπη. Ο Ήρωας βιώνει μια αγάπη άνευ όρων, κι αυτή παίρνει τη μορφή μιας αδερφής ψυχής, το άλλο μισό του Ήρωα. Αυτό το άτομο μπορεί να είναι και το άκρο αντίθετο του Ήρωα. Στο Supernatural αυτός ο ρόλος ανήκει αδιαμφισβήτητα στον Dean. Η αγάπη των δυο αδερφών είναι η κινητήριος δύναμη όλης της σειράς και η σχέση τους είναι σχέση αλληλεπίδρασης και αλληλεξάρτησης.
“[…] Αν μας ξεγράψεις σήμερα, δεν θα υπάρχει αύριο. Μου λες ότι δεν ξέρεις τι άλλο να κάνεις. Ούτε εγώ ξέρω, Dean. Όχι ακόμα. Αλλά αυτό που κάνεις τώρα είναι λάθος! Παραιτείσαι! […] Πιστεύω σε εμάς, Dean. Πιστεύω σε εμάς. Γιατί δεν πιστεύεις κι εσύ σε εμάς;”
– Sam, 14×12 Prophet and Loss
Η αυτοκαταστροφική εξάρτηση που είχε ο Dean με τον Sam έγινε ξεκάθαρη από πολύ νωρίς στη σειρά. Στην πρώτη του από μια τεράστια λίστα πράξεων αυτοθυσίας, στο All Hell Breaks Loose ο Dean πουλάει την ίδια την ψυχή του για να αναστήσει τον νεκρό Sam. Νομίζω εκείνη η πρώτη μεγάλη θυσία που έκανε ο Dean για τον Sam γέννησε στον μικρό Winchester την υποσυνείδητη ανάγκη να του το ξεπληρώσει, έτσι απέκτησε κι ο ίδιος μια αρρωστημένη εξάρτηση στον αδερφό του. Τα παραδείγματα είναι πολλά κι εδώ, αλλά νομίζω κανένα επεισόδιο δεν το υπογραμμίζει καλύτερα από το καταπληκτικό Mystery Spot της 3ης σεζόν, το οποίο κρύβει κάτω από τη χιουμοριστική του επιφάνεια μια σκοτεινή αλήθεια για τον Sam: θα έφτανε στα άκρα για τον αδερφό του. Κι αυτό επιβεβαιώθηκε με τον πιο τραγικό τρόπο στην επόμενη σεζόν, όπου ο Sam προσπαθεί αρχικά να πουλήσει την ψυχή του για να αναστήσει κι αυτός τον Dean, κι όταν οι δαίμονες απορρίπτουν τη δελεαστική πρότασή του, στρέφεται στο δαιμονικό αίμα για να γίνει πιο δυνατός και να πάρει εκδίκηση, χωρίς να υπολογίζει τις συνέπειες για τον ίδιο (δεν λαμβάνω καν υπόψη το ότι αυτές του οι πράξεις ξεκίνησαν την Αποκάλυψη, γιατί αυτό δεν μπορούσε να το γνωρίζει). Πάνω-κάτω το ίδιο έκανε και στην 10η σεζόν όταν πάσχιζε εμμονικά να απαλλάξει τον Dean από το Σημάδι του Κάιν, χωρίς να ενδιαφέρεται για το τι θα φέρει το αύριο ή ποιόν μπορεί να πληγώσει (η Charlie πλήρωσε τη νύφη τότε). Η ηθική πυξίδα του Sam δεν λειτουργούσε καλά χωρίς τον Dean, και αυτό ήταν το μάθημα που θα έπαιρνε στο τέλος του ταξιδιού αυτού, αλλά δεν ήταν ακόμη αρκετά τα παθήματά του…
Για να πάρει τα μαθήματά του, ο Ήρωας πρέπει να περάσει τη δυσκολότερη όλων των δοκιμασιών: τον πειρασμό. Συναντά στο δρόμο του κάποιο πρόσωπο ή μια κατάσταση που του γεννά ενδοιασμούς για το αν έχει διαλέξει το σωστό δρόμο, και σκέφτεται να τα παρατήσει. Στο Supernatural, έχουμε δει τον Sam πολλές φορές να σκέφτεται να τα παρατήσει. Και, ναι, οι σεναριογράφοι σε αυτό το σημείο φαινομενικά διαιώνησαν τα σεξιστικά στερεότυπα της θεωρίας του Campbell, δίνοντας στους πειρασμούς που αντιμετώπισε ο Sam τη μορφή διάφορων γυναικών (πχ. η Amelia στην 8η σεζόν), αλλά ουσιαστικά αυτές κρύβουν από πίσω τους τον αληθινό πειρασμό για εκείνον, που είναι η ‘φυσιολογική ζωή’.
Εκτός από τους πειρασμούς, στο στάδιο της μύησης, ο Ήρωας πρέπει να αντιμετωπίσει κι αυτό που κατέχει την απόλυτη δύναμη στη ζωή του. Σε πολλούς μύθους και ιστορίες αυτός είναι ο πατέρας ή μια οποιαδήποτε (συμβολική) πατρική φιγούρα που κατέχει δύναμη ζωής και θανάτου πάνω στον Ήρωα. Αυτό είναι το κεντρικό σημείο του Ταξιδιού. Όλα τα προηγούμενα βήματα συγκλίνουν προς αυτό το σημείο, κι όλα όσα ακολουθήσουν, πηγάζουν από αυτό. Στο Supernatural, αυτό το βήμα δεν θα μπορούσε να είναι πιο ξεκάθαρο. Η φιγούρα που κρατά την μεγαλύτερη δύναμη στη ζωή του είναι όντως ο πατέρας του, και το κομβικό σημείο εξιλέωσης έρχεται στο 300ό επεισόδιο της σειράς, όπου οι δυο τους έχουν έναν συγκινητικό διάλογο που φέρνει επιτέλους στον Ήρωα την κάθαρση:
“Μπαμπά… […] Όταν σε σκέφτομαι, και σε σκέφτομαι συχνά, δεν σκέφτομαι τους καυγάδες μας. Σκέφτομαι εσένα. Σκέφτομαι εσένα στο πάτωμα εκείνου του νοσοκομείου. Και σκέφτομαι ότι ποτέ δεν πρόλαβα να πω αντίο. […] Έκανες το καλύτερο που μπορούσες, μπαμπά. Πάλεψες για εμάς και μας αγάπησες, και αυτό είναι αρκετό.“
-Sam, 14×13 Lebanon
Μετά την κάθαρση, έρχεται φυσικά η αποθέωση. Στη Θεολογία, η αποθέωση αναφέρεται στην ιδέα ότι ένας θνητός έχει αποκτήσει θεϊκή υπόσταση. Στην Αρχαία Ελλάδα, η λατρεία των Ηρώων δεν διέφερε από αυτή των Θεών. Στα πλαίσια του Supernatural, οι Winchesters έχουν ήδη αποθεωθεί, όχι μόνο de facto επειδή είναι οι πρωταγωνιστές της σειράς, αλλά και με τις πράξεις τους που τους έχουν κάνει ζωντανούς θρύλους στην μικροκοινωνία των κυνηγών της σειράς (κάτι που αποδόθηκε πολύ όμορφα στο Celebrating the Life of Asa Fox). Στη θεωρία του Campbell, η “Αποθέωσις” είναι το σημείο όπου ο Ήρωας συνειδητοποιεί την αλήθεια. Οπλισμένος με νέα γνώση και αντίληψη, είναι έτοιμος για το πιο δύσκολο κομμάτι της αποστολής του. Είναι, επίσης, το σημείο της ιστορίας που ο Ήρωας λαμβάνει κάποιου είδους επιβράβευση. Αν το δούμε επί τούτου, η αλήθεια που έμαθαν οι Winchesters μπαίνοντας στην τελευταία σεζόν της σειράς ήταν ότι ο Chuck χειραγωγούσε από πάντα τις ζωές των ανθρώπων και ότι δεν είναι ο καλόβουλος Ουράνιος Πατέρας που τον θεωρούν οι υπόλοιποι. Για τον Ήρωα Sam, που φτάνει στο τέλος του Ταξιδιού του, ως επιβράβευση που λαμβάνει σε αυτό το σημείο, θα μπορούσε να θεωρηθεί η ανάσταση της Eileen και οι λίγες στιγμές φυσιολογικής ζωής που πέρασαν μαζί, που του επέτρεψαν να ανασάνει λίγο πριν την τελική μάχη.
Όταν ο Ήρωας μας είναι λίγο πριν το τέλος του ταξιδιού του, κερδίζει την απόλυτη ανταμοιβή, επιτυγχάνει αυτό για το οποίο ξεκίνησε το Ταξίδι του. Σε πολλούς μύθους, η ανταμοιβή είναι κάτι υπερβατικό, το Ελιξίριο της Ζωής ή το Ιερό Δισκοπότηρο, για παράδειγμα. Όλα τα προηγούμενα βήματα χρησιμεύουν στο να προετοιμάσουν και να εξαγνίσουν τον Ήρωα για αυτό το στάδιο. Το Supernatural μας έχει ξεγελάσει πολλές φορές στο να νομίζουμε ότι οι Winchesters έχουν επιτύχει τον τελικό στόχο τους και τώρα θα είναι ευτυχισμένοι, αλλά πάντα κάτι συμβαίνει και χαλάει. Στη 2η σεζόν σκότωσαν τον Κιτρινομάτη μετά από δεκαετίες προσπάθειας, ενώ στην 5η σεζόν σταμάτησαν την Αποκάλυψη. Ο στόχος της τελευταίας σεζόν ήταν να νικηθεί ο Θεός και να εδραιωθεί αληθινή ελεύθερη βούληση στο Σύμπαν. Στο προτελευταίο επεισόδιο, ο στόχος επετεύχθη, ο κακόβουλος Θεός Chuck ηττήθηκε, αλλά το ταξίδι του Ήρωα δεν είχε τελειώσει ακόμα. Δεν φτάνει μόνο να πας στην Τροία να πολεμήσεις, πρέπει και να επιστρέψεις στην Ιθάκη…
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ
Αυτό το κεφάλαιο της θεωρίας του Joseph Campbell αντικατοπτρίζεται κυρίως στο τελευταίο επεισόδιο της σειράς. Όπως στην αρχή, που ο Ήρωας αρνείται να ξεκινήσει το ταξίδι του, έτσι κι εδώ διστάζει να το τελειώσει. Αφού βρήκε την ευδαιμονία και τη φώτιση στον άλλο κόσμο, ακριβώς επειδή είναι τόσο αλλαγμένος, ο Ήρωας δυσκολεύεται να επιστρέψει στον απλό κόσμο για να μοιραστεί τη σοφία του και να μεταδώσει όσα κέρδισε κι όσα έμαθε. Το ταξίδι της επιστροφής, λοιπόν, μπορεί να αποδειχτεί για τον Ήρωα τόσο περιπετειώδες και επώδυνο, όσο ήταν να το κάνει. Εδώ λαμβάνει συνήθως χώρα η οριστική τελευταία αναμέτρηση, που για τον Sam είναι με τον ίδιο του τον εαυτό. Στην εναρκτήρια σεκάνς του series finale, οι Winchesters έχουν νικήσει το Θεό, αλλά κάτι εμποδίζει τον Sam από το να ηρεμήσει. Νιώθει ότι η δουλειά του δεν έχει τελειώσει ακόμη, γι’αυτό και παραμένει με τον Dean, οι δυο τους στο Καταφύγιο, μέρα μπαίνει, μέρα βγαίνει, να ψάχνουν για νέες υποθέσεις. Σε πρώτη ανάλυση φαίνεται τα αδέρφια να είναι ήρεμα και ευτυχισμένα, αλλά, αν εμβαθύνουμε λίγο, βλέπουμε δυο άνδρες, ολομόναχους στον κόσμο, να προσπαθούν να διαχειριστούν τα ψυχικά τους τραύματα με τον μόνο τρόπο που ξέρουν: θάβοντάς τα πιο βαθιά μέσα τους και απομονώνοντας τους εαυτούς τους από όλους τους υπόλοιπους. Ίσως για να μην τους υποβάλλουν κι αυτούς στον πόνο που βαραίνει τους ίδιους; Δεν τολμώ να ισχυριστώ ότι γνωρίζω πώς είναι να έχεις περάσει όσα πέρασαν οι Winchesters, το μόνο σίγουρο είναι ότι ένα χολιγουντιανό happy end (όπου όλοι παντρεύονται, κάνουν παιδιά, και χαμογελούν ξέγνοιαστοι στο οικογενειακό τραπέζι, ζώντας αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα) δεν ήταν ποτέ επιλογή για αυτούς.
Ακριβώς όπως ο Ήρωας χρειάστηκε οδηγούς και βοηθούς για να ξεκινήσει την αποστολή του, συχνά πρέπει να έχει ισχυρούς οδηγούς και διασώστες για να τον φέρουν πίσω στην καθημερινή ζωή, ειδικά αν έχει τραυματιστεί (σωματικά ή ψυχικά) από την εμπειρία. Ο οδηγός του Ήρωα ή η αδερφή ψυχή του (ο Dean στην περίπτωση του Sam) θα τον επαναφέρει στη ζωή, μέσω (αυτο)θυσίας. Από τη στιγμή που ο Dean ήταν εκείνος που οδήγησε τον Sam στην περιπέτειά του, είναι απολύτως ταιριαστό να είναι εκείνος που τον βοηθά να βρει τη δύναμη να ολοκληρώσει το Ταξίδι του. Στις τελευταίες του στιγμές, ο Dean υπενθυμίζει στον αδερφό του ότι πάντα πρέπει να πολεμάει και να προχωρά μπροστά. Ο Sam του το υπόσχεται ότι αυτό θα κάνει. Δεν ξεχνά ποτέ ποιός είναι και από πού έρχεται, όπως ήθελε να κάνει στην αρχή. Είναι μία βασανισμένη ψυχή με απίστευτα αποθέματα δύναμης. Είναι ένας άνθρωπος που ήξερε ότι ο αδερφός του ήταν τα πάντα για εκείνον. Είναι ένας άνθρωπος που αντιμετώπισε σωματική και ψυχική κακοποίηση, είχε θέματα ψυχικής υγείας, μάχονταν την κατάθλιψη, αλλά πάντα έβρισκε τη δύναμη να σηκώνεται στα πόδια του και να συνεχίζει.
Ο Dean δεν είχε σκοπό να πεθάνει εκείνη τη μοιραία μέρα που πάλεψαν με τα βαμπίρ της Jenny, αλλά το ήξερε ότι πάνω σε κάποιο κυνήγι θα έφευγε από τη ζωή, το είχε αποδεχτεί από καιρό, και δεν τον πείραζε. Το μυαλό του ήταν και πάλι στον Sammy του, αυτός ήταν η ζωή του και για αυτόν θα την έδινε ξανά και ξανά, όσες φορές κι αν χρειαζόταν. Ένα πράγμα φοβήθηκε εκείνη τη στιγμή ο Dean: μήπως ο Sammy καταθέσει τα όπλα ή, ακόμα χειρότερα, μήπως δεν μπορέσει να ξεφύγει από την αλληλοεξάρτησή τους και δεν θα θελήσει να σταθεί στα δικά του πόδια.
“Μη με αφήνεις. Δεν μπορώ να το κάνω όλο αυτό μόνος μου..”
“Ναι, μπορείς.”
“Μα, δεν θέλω.”
“Δεν σε αφήνω. Θα είμαι μαζί σου. Ακριβώς εδώ… κάθε μέρα. Κάθε μέρα που θα είσαι εκεί έξω και θα ζεις και θα πολεμάς, επειδή… εσύ πάντα πολεμάς. Με ακούς; Θα είμαι εκεί σε κάθε βήμα. Σε αγαπώ τόσο πολύ.”
– Sam & Dean, 15×20 Carry On
Σε εκείνες τις τελευταίες του στιγμές, τον Dean δεν τον ένοιαξε η αδικία της ζωής, ούτε φοβήθηκε το θάνατο. Ο τεράστιος Dean Winchester δεν θα φοβόταν κάτι τόσο μικρό, εξάλλου. Δεν εξέλαβε αυτή τη σιδερόβεργα που τον διαπέρασε, ως τιμωρία, αλλά ως λύτρωση. Η μόνη του ανησυχία ήταν για τον Sam, μήπως καταρρεύσει χωρίς αυτόν. Γι’αυτό και το μόνο που ζητάει από εκείνον είναι να του πει ότι μπορεί να φύγει. Ο Dean χρειαζόταν να ακούσει ότι είχε ολοκληρώσει επιτυχώς την αποστολή του, ότι είχε σώσει τον Sam. Και η στιγμή που εκείνος τον διαβεβαιώνει είναι και η στιγμή που το Ταξίδι του Ήρωα τελειώνει…
Ο Sam έχει γίνει πια αυτό που ο Campbell ονόμασε “ο Άρχοντας Δύο Κόσμων“. Είναι ένας τίτλος που συνήθως αντιπροσωπεύεται από έναν υπερβατικό Ήρωα, όπως ο Ιησούς ή ο Βούδας, αλλά για έναν ανθρώπινο Ήρωα, μπορεί να σημαίνει επίτευξη ισορροπίας μεταξύ του υλικού και του πνευματικού. Το άτομο έχει αποκτήσει άνεση και ικανότητα να διαχειριστεί τόσο στον εσωτερικό όσο και στον εξωτερικό κόσμο. Ο Ήρωας σε αυτό το στάδιο μαθαίνει να κυριαρχεί και στους δύο κόσμους. Αυτό για τον Sam σημαίνει ότι θα είναι σε θέση να ζήσει την κανονική του ζωή, αλλά θα είναι επίσης εντάξει με το κυνήγι του υπερφυσικού. Συμφιλιώνεται με αυτές τις δύο πτυχές του εαυτού του, που μέχρι τώρα τις κρατούσε ξεχωριστά. Στο τελευταίο στάδιο του Ταξιδιού του, λοιπόν, ο Ήρωας απελευθερώνεται από το φόβο και αποκτά ελευθερία να ζήσει. Ζει τη στιγμή, χωρίς να περιμένει το μέλλον, ούτε να μετανιώνει για το παρελθόν. H μεταμόρφωσή του έχει ολοκληρωθεί…
O Sam ήταν ένας άνθρωπος που δεν είπε ποτέ “σ’αγαπώ” σε κανέναν από τους πιο κοντινούς του ανθρώπους. Στον Dean το είπε μόνο μια φορά, μεθυσμένος. Δεν του το ανταπέδωσε ούτε καν όταν ξεψυχούσε! Αυτό έδειχνε έναν άνθρωπο που απεχθανόταν τα μεγάλα λόγια και τις κραυγαλέες εξάρσεις συναισθήματος. Ο Sam ήταν πάντα συγκρατημένος και πραγματιστής, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν ήταν ικανός να αγαπήσει με όλη του την ψυχή. Απλά διάλεγε να το δείχνει με τις πράξεις του, κι όχι με τα λόγια. Το να αφήσει τον αδερφό του να φύγει ήταν αδιαμφισβήτητα το δυσκολότερο πράγμα που έχει ζήσει ο Sam, και για κάποιον που έχει βασανιστεί από τον ίδιο το Διάβολο, αυτό λέει πολλά. Πώς, λοιπόν, μαζεύεις τα κομμάτια σου και συνεχίζεις να ζεις, όταν έχεις χάσει το μοναδικό στήριγμά σου; Πώς κάνεις το επόμενο βήμα όταν συνειδητοποιείς ότι πλέον δεν θα είσαι ποτέ πια ο ίδιος;
“Αυτός ο πόνος δεν θα φύγει. […] Αλλά αν δεν συνεχίσουμε να ζούμε, όλη αυτή η θυσία θα πάει στράφι.”
– Dean, 15×20 Carry On
Ο τρόπος που έζησε ο Sam την υπόλοιπη ζωή του ήταν το “σ’αγαπώ” που χρωστούσε στον Dean. Εμείς τη βλέπουμε να περνάει στην οθόνη μας αποσπασματικά, με τον πιο λιτό και αφαιρετικό αφηγηματικό τρόπο. Είμαι πεπεισμένη ότι αυτά που είδαμε ήταν οι τελευταίες -και πιο δυνατές- αναμνήσεις ενός γέρικου μυαλού που αργοσβήνει. Είναι αυτονόητο ότι ένας πατέρας θα προσπαθήσει να κρατήσει τις αναμνήσεις με το παιδί του με νύχια και με δόντια και σε αυτές θα εστιάσει λίγο πριν ξεψυχήσει. Έτσι, δεν παρεξηγώ την αμφιλεγόμενη σκηνοθετική επιλογή του θολού πλάνου με τη γυναίκα του Sam. Αφού οι περιορισμοί λόγω πανδημίας δεν επέτρεψαν στη Shoshanna Stern να επιστρέψει στο ρόλο της Eileen, για να δοθεί ένα ικανοποιητικό κλείσιμο στη σχέση τους, που χτιζόταν λιθαράκι-λιθαράκι σε όλη την τελευταία σεζόν, οι παραγωγοί αποφάσισαν να επικεντρωθούν στο μικρό Dean, που έδωσε νόημα στη ζωή του Sam, και να αφήσουν τη γυναίκα του στο παρασκήνιο, να πλανάται ως μυστήριο, και να αποφασίσει ο θεατής την ταυτότητά της. Για εμένα, πάντως, καμία άλλη γυναίκα εκτός από την Eileen, δεν θα μπορούσε να σταθεί δίπλα στον Sam ως ισότιμη σύντροφος. Μόνο εκείνη θα μπορούσε να διαχειριστεί με σεβασμό και υπομονή το μετατραυματικό στρες του, επειδή ήξερε τι είχε περάσει, αφού τα είχε περάσει κι η ίδια. Μόνο εκείνη είχε γνωρίσει κι εκτιμούσε τον Dean και θα μπορούσε να καταλάβει το τεράστιο κενό που άφησε ο θάνατός του στην ψυχή του άντρα της. Επίσης, θεωρώ ότι ήταν αρκετά όμοια με τον Sam στον τρόπο έκφρασης των συναισθημάτων κι ότι θα μπορούσε να αποδεχτεί ότι η καρδιά του Sam δεν είχε αρκετή δύναμη για έναν παράφορο έρωτα. Νοιώθω ότι θα της έφτανε η ειλικρίνεια, η αλληλοκατανόηση, και η ασφάλεια που θα παρείχαν ο ένας με τον άλλο, και ο τρόπος που αφιερώθηκε στο γιό τους.
Στις προσεκτικά επιλεγμένες στιγμές του flashforward που μας έδωσαν, βλέπουμε δυο διαφορετικά πρόσωπα του Sam. Από τη μία, όταν είναι με τον μικρό Dean είναι χαρούμενος, χαμογελά αληθινά μετά από πολύ καιρό, και τα μάτια του πλημμυρίζουν από υπερηφάνεια. Όταν, όμως, τον βλέπουμε μόνο του, διακρίνουμε ξεκάθαρα μια θλίψη. Όλα όσα τον στοίχειωναν από το παρελθόν, όσα κατάφερνε καθημερινά να περιορίσει σε ένα κουτάκι και να τα κρύψει μέσα στο μυαλό του για να καταφέρει να μείνει ζωντανός και να μην τρελαθεί, γύριζαν πίσω στις στιγμές της μοναξιάς και τον βασάνιζαν. Σίγουρα δεν ένοιωθε κάθε ώρα και στιγμή έτσι, αλλά ενίοτε άφηνε τα συναισθήματα να τον κατακλύζουν, ίσως για να θυμάται πως έφτασε μέχρι εκεί. Ήθελε να θυμάται ποιός του έκανε το δώρο της ζωής. Όταν, γέρος πια, σφίγγει στα χέρια του το τιμόνι της Impala, είναι σαν να σφίγγει στην αγκαλιά του τον αδερφό του. Χάρη σε εκείνον, η ζωή του δεν ήταν άδεια, αλλά πάντα του έλειπε ένα κομμάτι από την καρδιά του, το κομμάτι που τον περίμενε στον Παράδεισο.
Πάντα ένας Dean ήταν το επίκεντρο της ζωής του Sam, πρώτα ο αδερφός του και μετά ο γιός του. Ο Sam ξεπλήρωσε το χρέος του στον αδερφό του, που τον μεγάλωσε με αυταπάρνηση και του έσωσε κυριολεκτικά και μεταφορικά τη ζωή, δείχνοντας την ίδια αφοσίωση στο γιό του, ο οποίος ήξερε για την υπόσχεση που είχε δώσει ο πατέρας του στον συνονόματό θείο του: να ζήσει χωρίς να κοιτάει πίσω. Ο Sam περνάει ένα μήνυμα ελπίδας στους τηλεθεατές που έβλεπαν πτυχές του εαυτού τους στους Winchesters τόσα χρόνια. Το βάρος του πόνου για το χαμό του αδερφού του δεν φεύγει ποτέ από τις πλάτες του, όπως γνωρίζουμε πολύ καλά όσοι έχουμε χάσει ένα αγαπημένο μας πρόσωπο. Αλλά δεν το έβαλε ποτέ κάτω, όχι μόνο λόγω της υπόσχεσης που έδωσε στον Dean, αλλά γιατί είναι ο Sam Winchester κι ο Sam Winchester δεν παραδίδει τα όπλα!
“Όχι! […] Δεν έχεις την επιλογή να τα παρατήσεις. Δεν τα παρατάμε σε αυτήν την οικογένεια. Αυτή η οικογένεια είναι ό,τι έχουμε και δεν έχουμε.”
– Sam, 10×03 Soul Survivor
Όταν φτάνει η στιγμή που ο νεαρός Dean αποχαιρετά τον ετοιμοθάνατο πατέρα του στο νεκροκρέβατό του, του δίνει το ελεύθερο να φύγει. Όπως και ο Dean, έτσι κι ο Sam, χρειαζόταν κάποιον να του επιβεβαιώσει ότι το να αφεθεί στο θάνατο δεν σημαίνει ότι παραιτείται. Ήθελε να είναι σίγουρος ότι κι εκείνος με τη σειρά του είχε ολοκληρώσει την αποστολή του. Τα δυο αδέρφια διένυσαν βίους παράλληλους, αφοσιώθηκαν ψυχή τε και σώματι σε έναν άνθρωπο και φρόντισαν να του δώσουν τα σωστά εφόδια για τη ζωή πριν φύγουν από αυτήν.
Όταν βλέπουμε τον Sam στον Παράδεισο μοιάζει και πάλι νέος, όπως τον είχε αφήσει ο Dean. Αρχικά αναρωτήθηκα αν αυτό σημαίνει πως διάλεξε να επιστρέψει στην εικόνα που είχε για τον εαυτό του την τελευταία φορά που ένοιωσε ζωντανός — όταν ήταν κι ο Dean ζωντανός, δηλαδή. Αλλά αυτό θα ήταν πολύ απαισιόδοξο, και άδικο, για την οικογένεια που άφησε πίσω ζωντανή στη Γη, κι ο Sam δεν θα ήταν ΠΟΤΕ τόσο αδιάφορος, όσο κι αν αγαπούσε τον Dean. Ύστερα αναρωτήθηκα μήπως αυτό που βλέπουμε ήταν ο Sam μέσα από τα μάτια του Dean, και κάπου εκεί συνειρμικά συνειδητοποίησα το αυτονόητο: στον Παράδεισο δεν βλέπεις με τα μάτια (αφού δεν έχεις), βλέπεις με την ψυχή! Για εμένα, αυτή η σκηνή ήταν ξεκάθαρα συμβολική, λοιπόν — κάτι που επιβεβαιώνουν και τα ρούχα που φορούν οι δυο χαρακτήρες (σχεδόν πανομοιότυπα με αυτά που φορούσαν στο πιλοτικό επεισόδιο): τα δυο αδέρφια κλείνουν έναν κύκλο και κάνουν μια τύποις επανεκκίνηση. Δεν διαγράφουν όσα έζησαν και κατάφεραν στη Γη, αλλά τώρα ξεκινούν από την αρχή, κατά κάποιον τρόπο, σε ένα νέο μέρος, χωρίς τους περιορισμούς της ανθρώπινης υλικής υπόστασης. Με πιο απλά λόγια, οι δυο αδελφές ψυχές σμίγουν ξανά, κάνουν μια αγκαλιά που επικοινωνεί την αγάπη και την ευγνωμοσύνη που δεν θα μπορούσαν να εκφράσουν οι λέξεις, και ξεκινούν για νέες περιπέτειες! Το ταξίδι του Ήρωα μπορεί να τελείωσε, αλλά ένα άλλο αμέσως ξεκινά…
Dean Winchester, ο φύλακας του αδερφού του
Τ Ε Λ Ε Ι Ο